Landsbankinn og Marel í hergagnaframleiðslu

Hvernig er með svokallað samfélagslega ábyrgð fyrirtækja? Það er hægt að styrkja menninguna hist og pist, það er hægt að vera voða fínir frumkvöðlar og allt það, en þegar hagnaðarvonin stjórnar er ekki spurt hvaðan hagnaðurinn kemur. Eftirfarandi birtist á Friðarvefnum 2. des.:

Föstudaginn 30. nóvember birtust tvær litlar en athyglisverðar fréttir í Fréttablaðinu. Hin fyrri bar fyrirsögnina: Eyrir Invest og Landsbankinn gerðu tilboð um að taka yfir Stork N.V. í Hollandi: Taka þátt í hergagnaframleiðslu.

Samkvæmt fréttinni eiga Íslendingar með þessu í fyrsta sinn svo vitað sé með beinum hætti hlut í félagi sem framleiðir hergögn. Um er að ræða iðnaðarsamstæðuna Stork N.V. í Hollandi sem þjónustar hergagnaiðnað og smíðar hluti sem notaðir eru í margvíslegum lofthernaði auk þess að sinna viðhaldi. Eyrir Invest, Marel og Landsbankinn hafa átt í þessu félagi, segir blaðið. Stork N.V. er skipt í fjögur svið, þar á meðal Stork Food Systems og Stork Aerospace. Samkvæmt annarri frétt í sama blaði er stefnt að hlutafjárútboði Marel Food Systems eftir áramótin til að fjármagna kaup félagsins á Stork Food Systems.

Þetta er reyndar ekki alveg ný frétt. Í júlí síðastliðnum birti stjórnarformaður Marel Food Systems yfirlýsingu um að LME, félag í eigu Landsbanka Íslands, Marel Food Systems og Eyris Invest, hafi eignast um 19,50% hlut í Stork N.V. fyrirtækjasamstæðunni. LME er því stærsti einstaki hluthafinn í Stork N.V., segir í yfirlýsingunni (sjá hér). Þannig eiga þessi íslensku fyrirtæki ekki bara hlut í matvælaframleiðslusviði fyrirtækisins heldur fyrirtækinu sjálfu með því sviði sem sinnir hergagnaframleiðslunni.

Það er Stork Aerospace sem sinnir hergagnaiðnaðinum og er lauslega gerð grein fyrir þeirri starfsemi í fyrri frétt Fréttablaðsins:

„Stork Aerospace framleiðir meðal annars hluti í F-16 orrustuþotur Lockheed Martin, kemur að smíði stéls og fleiri hluta í NH90 herþyrlunni fyrir Eurocopter og smíðar vélarhluta í Tiger-bardagaþyrluna. Þá er hergagnaframleiðandinn Raytheon meðal viðskiptavina Stork, en fyrirtækið kemur meðal annars að gerð skotrörs MK56-eldflaugaskotpallsins. Sömuleiðis framleiðir Stork búnað fyrir hergagnaframleiðandann Thales.

Í fyrra nam velta Aerospace, hluta Stork N.V., 549 milljónum evra, eða um fimmtíu milljörðum króna. Í framleiðsluhluta Stork Aerospace falla 53 prósent undir loftvarnasvið, en 47 prósent undir borgaralegan flugiðnað. Í þjónustuhlutanum nemur hlutdeild loftvarna hins vegar ellefu prósentum.

Eignarhaldsfélagið LME hafði safnað að sér 43 prósenta hlut í iðnaðarsamstæðunni Stork N.V. í Hollandi. Með yfirtöku Marels á Stork Food Systems, sem er nú að ganga í gegn, selur LME allan hlut sinn. Eyrir Invest og Landsbankinn, sem áttu LME með Marel, taka þátt í yfirtökutilboði London Acquisition á Stork N.V. Eyrir Invest fer með fimmtán prósenta eignarhlut í London Aquisition og Landsbankinn tíundapart.“

(www.visir.is/article/20071130/FRETTIR01/111300231)

24 stundir taka fréttina upp laugardaginn 1. desember. Þar er sagt að Marel dragi sig út úr Stork N.V. en eignist eitt dótturfélaga þess, Stork Food Systems. Eyrir og Landsbankinn munu þó áfram eiga í Stork N.V. Þess má geta að Eyrir er nátengt Marel, en einn af aðaleigendum þess, Árni Oddur Þórðarson, er stjórnarformaður Marels. Hörður Arnarson, forstjóri Marel Food Systems, staðfesti samkvæmt frétt 24 stunda að Marel ætti í Stork Aerospace. „Hinsvegar segir hann fyrirtækið ekki framleiða vopn heldur taki t.d. þátt í framleiðslu á hlutum í orrustuflugvélar.“

Fleiri fréttir um þetta hafa birst í íslenskum fjölmiðlum eins og sjá má ef sett eru inn orðin „marel“ og “stork“ á leitarvélar á netinu. Þar hefur þó yfirleitt ekki verið lögð áhersla á hergagnaframleiðsluna.

Í frétt Fréttablaðsins er getið um þátt Stork í framleiðslu F-16 orrustuþotna Lockheed Martin, sem er einn af mikilvægari hergagnaframleiðendum í Bandaríkjunum, en fyrirtækið hefur átt þátt í fleiri vörum Lockheed Martin eins og sjá má af frétt í Defense Industry Daily 21. nóv. 2005.

Athugasemdir

[Þorsteinn Siglaugsson, 3.12.2007 kl. 00:05]

Hvað áttu nákvæmlega við með samfélagslegri ábyrgð fyrirtækja? Á hverju byggir sú skoðun að fyrirtæki eigi að taka ábyrgð á einhverju öðru en sjálfum sér? Geta fyrirtæki yfirleitt lotið einhverjum siðferðilegum lögmálum, þau eru, jú, ekki fólk?

[María Kristjánsdóttir, 3.12.2007 kl. 10:55]

Er það ekki fólk sem stjórnar og á fyrirtækin. Þorsteinn?

[Einar Ólafsson, 3.12.2007 kl. 13:09]

Ég er nú satt að segja enginn sérfræðingur um hugtakið "samfélagsleg ábyrgð fyrirtækja" en hef heyrt eitthvað um það á undanförnum árum og held reyndar að menn leggi mismunandi skilning í það. Mér virðast sumir telja að samfélagsleg ábyrgð þýði að setja af og til einhverja peninga til styrktar menningar- eða mannúðarmálum, en ég mundi telja að í því fælist að fyrirtækin byggist á sem sjálfbærustum rekstri þar sem tekið væri tillit til bæði umhverfislegra og félagslegra áhrifa, þau leituðust við að borga mannsæmandi laun og tækju ekki þátt í barnavinnu og beinu eða óbeinu þrælahaldi, og hergagnframleiðslu og vopnasölu tel ég í mótsögn við samfélagslega ábyrgð.

Að sjálfsögðu geta fyrirtæki lotið siðferðílegum lögmálum af því að þau eru ekki stjórnlaus náttúrufyrirbæri heldur í eigu og undir stjórn fólks, og þegar við tölumum stefnu fyrirtækjanna þá erum við auðvitað að tala um þá stefnu sem þetta fólk setur þeim.

Annars eru hér dæmi um notkun hugtaksins:

Alþjóðasamband verkalýðsfélaga 

Samtök atvinnulífsins

Evrópusambandið

Exxon Mobil